Moedervlekken

Wat is het?

Moedervlekken, ook wel naevi genoemd, zijn vlekjes op de huid met een bruin tot zwarte kleur die donkerder is dan de omliggende huid. Bijna iedereen heeft ze. Het is dus heel normaal.

Elke moedervlek is anders al hebben ze meestal een regelmatige vorm en één kleur.

Kenmerken

Moedervlekken zien er als volgt uit;

• Kleur. Meestal bruin tot zwart
• Vorm.  Vlak, verheven, bol of hobbelig
• Grootte: Variërend van enkele millimeters tot gemiddeld 2-6 mm
• Locatie. Kunnen overal op het lichaam voorkomen

Bij wie komt het voor

Moedervlekken komen bij vrijwel iedereen voor. Het is een normaal verschijnsel dat de meeste mensen meerdere moedervlekken hebben.

• De meeste moedervlekken ontstaan tussen het 3e en 20e levensjaar.
• Sommige zijn aangeboren (congenitaal).
• Het aantal wordt mede bepaald door erfelijke aanleg en blootstelling aan zonlicht, vooral in de eerste 15 levensjaren.
• Na het 40e levensjaar neemt het aantal vaak af.

Soorten

We maken onderscheid tussen 3 soorten moedervlekken

• Gewone moedervlekken
  Dit zijn de typische, goedaardige moedervlekken. Ze zijn plat of verheven, bruin van kleur en hebben een regelmatige vorm en pigmentatiepatroon.
  Ze kunnen variëren in grootte, vorm en kleur, maar zien er uniform uit.
  ‍
• Atypische/onrustige moedervlekken (atypische/dysplastische naevi)
  Deze moedervlekken hebben een onregelmatige vorm en kleur, vaak met verschillende bruintinten binnen dezelfde moedervlek. Ze kunnen een roodachtige verkleuring hebben, meestal aan de randen. Hoewel ze goedaardig zijn, hebben mensen met veel atypische moedervlekken een iets hoger risico op het ontwikkelen van melanoom (huidkanker).
  ‍
• Melanomen
  Dit zijn kwaadaardige moedervlekken die kunnen ontstaan uit bestaande moedervlekken (gewone of atypische) of die verschijnen als nieuwe huidafwijkingen op voorheen normale huid. Ze zijn vaak groter dan gewone moedervlekken, met een onregelmatige, asymmetrische vorm en een ongelijkmatige kleur die bruin-, zwart-, rood-, paars-, blauw-, grijs- of wittinten kan hebben.

Hoe krijg je ze?

Moedervlekken kunnen ontstaan door een van de volgende factoren;

• Erfelijke aanleg
  Het aantal en het soort moedervlekken dat iemand krijgt, wordt grotendeels bepaald door zijn genetische aanleg en erfelijke factoren.
  ‍
• Blootstelling aan zonlicht
  Overmatige blootstelling aan zonlicht, vooral tijdens de kindertijd en de eerste 15 levensjaren, stimuleert de aanmaak van nieuwe moedervlekken.
  UV-straling van de zon zorgt ervoor dat melanocyten actiever worden, wat leidt tot de vorming van nieuwe moedervlekken.
  ‍
• Leeftijd
  De meeste moedervlekken ontstaan tussen de 3 en 20 jaar, met een piek tijdens de adolescentie en vroege volwassenheid.
  ‍
• Aangeboren moedervlekken
  Sommige moedervlekken zijn al bij de geboorte aanwezig en staan bekend als aangeboren moedervlekken.
  ‍
• Hormonale veranderingen
  Hormonale veranderingen, zoals tijdens de zwangerschap, kunnen soms leiden tot de ontwikkeling van nieuwe moedervlekken of veranderingen in bestaande moedervlekken.

Gevaarlijk?

Moedervlekken veroorzaken bijna nooit problemen. Hoewel een moedervlek in zeldzame gevallen kan veranderen in huidkanker, komt dit zeer weinig voor.

Met name als je ouder bent, is het raadzaam om alert te zijn op nieuwe moedervlekken.

Diagnose

Om de diagnose te stellen maakt de dermatoloog gebruik van:

• Het uiterlijk op het blote oog. De dermatoloog bekijkt de vorm, grootte, kleur en symmetrie van de moedervlek.
• Dermatoscopie. Een dermatoscoop wordt gebruikt om de huid vergroot te bekijken en details te onderscheiden.
• Huidbiopsie. Bij twijfelgevallen of verdenking op melanoom wordt de plek weggehaald onder plaatselijke verdoving.

Moedervlek laten verwijderen

Moedervlekken die er goedaardig uitzien behoeven geen behandeling. Bij twijfel kunnen ze worden verwijderd, om vervolgens onderzocht te worden op microscopische kwaadaardige kenmerken. Soms worden moedervlekken verwijderd als ze op plekken van de huid zitten waar ze klachten geven, zoals bijvoorbeeld de broekrand of BH-band. Ze kunnen op verschillende manieren worden verwijderd, afhankelijk van het type moedervlek:

1. Oppervlakkige verwijdering voor verheven of bolle moedervlekken
Als de moedervlek niet verdacht is voor huidkanker, kan het oppervlakkig verwijderd worden middels een "shave-excisie." Hierbij wordt de moedervlek onder plaatselijke verdoving oppervlakkig verwijderd en laat het een soort schaafwondje achter. Meestal ontstaat er een litteken in de vorm van een lichter of donkerder vlekje.

2. Chirurgische verwijdering bij verdenking van melanoom
Als er verdenking is van een kwaadaardige (melanoom) moedervlek, wordt deze volledig verwijderd voor weefselonderzoek via excisie. Hierbij wordt de gehele moedervlek met een kleine marge volledig weggehaald, tot in de diepere huidlagen. Dit gebeurt onder plaatselijke verdoving. Het materiaal wordt vervolgens onderzocht door de patholoog voor de definitieve diagnose.

Wat kan je zelf doen?

• Ga niet teveel in de zon
• Vermijd de piekuren (tussen 11 en 15 uur)
• Vermijd zonnebanken
• Smeer je ruim in met hoge SPF (30+)
• Zoek regelmatig de schaduw op als je buiten bent

Wanneer naar de dokter?

Elke veranderende moedervlek, vooral met meerdere tekenen zoals toenemende grootte, onregelmatige vorm/kleur, bloeding of jeuk, moet worden geëvalueerd door de huisarts of een dermatoloog om melanoom uit te sluiten.

Raadpleeg een arts als een moedervlek de volgende veranderingen vertoont:

• De moedervlek wordt groter
• De moedervlek is 6 mm of groter
• De moedervlek verandert van kleur of kleursamenstelling
• De moedervlek heeft vage randen
• De moedervlek heeft meerdere kleuren
• De moedervlek verandert van vorm (asymmetrisch of grillig)
• De moedervlek jeukt, steekt of doet pijn
• De moedervlek korstjes of bloedingen vertoont

Dit kunnen signalen zijn van een kwaadaardig melanoom, hoewel de kans hierop zeer klein is bij een gewone moedervlek.